Bác rất ngạc nhiên khi lên tàu Hải quân được cán bộ giới thiệu “đây là thủy vũ” (dụng cụ độ), lên xe hỏa thì nào là “cung ứng viên”, “liệt xa viên” (nhân viên hãm phanh). Đến bệnh viện khi nghe báo cáo, cứ thấy các bác sĩ dùng từ “bệnh nhân”, Bác hỏi lại:
- Thế các chú cho rằng “bệnh nhân” hơn“ người bệnh” à? Làm việc với Bộ Quốc phòng, Bác nói:
- Nên gọi là máy bay,chiến sĩ lái,vùng trời,vùng biển.Không nên gọi là phi cơ,không phận,hải phận,…
Thời gian ta nhận được viện trợ, có xe chở xăng bên ngoài in chữ “inflammable”, Bác hỏi cán bộ;
- Chú dịch Bác nghe?
- Dạ,có thể hiểu là dễ cháy,hoặc cấm lửa vì xe chở xăng.
- Đơn vị chú có bao nhiêu người được học tiếng này?
Anh cán bộ thú thật:
Bác nói:
- Xe chở xăng, yêu cầu và vận động người ta không được dùng lửa gần, nghĩa là cấm lửa,nhưng không ai đọc được, không hiểu được là cấm lửa thì cấm thế nào được?
(Trích Chủ tịch Hồ Chí Minh – Một huyền thoại kì vĩ, Những mẩu chuyện về phẩm cách của Người, Nhiều tác giả, NXB Lao động, 2008)
- Bài học ý nghĩa rút ra từ câu chuyện
Câu chuyện trên thể hiện sâu sắc tư tưởng giản dị, gần gũi và nhân văn của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng thời gửi gắm những bài học ý nghĩa mà tôi đã rút ra được:
- Ngôn ngữ phải giản dị, dễ hiểu, gần gũi với nhân dân. Bác Hồ luôn nhấn mạnh việc sử dụng từ ngữ thuần Việt, dễ hiểu,để ai cũng có thể tiếp cận thông tin,đặc biệt là người lao động,người dân bình thường. Việc thay từ "phi cơ" bằng "máy bay", "hải phận" bằng "vùng biển", "bệnh nhân" bằng "người bệnh" thể hiện mong muốn ngôn ngữ phải gắn với đời sống, không xa rời thực tế.
- Ngôn ngữ phải phục vụ hiệu quả cho giao tiếp và hành động. Việc Bác phản đối chữ “inflammable” trên xe chở xăng vì đa số người Việt không hiểu tiếng Anh là minh chứng rõ ràng cho quan điểm này. Nếu không hiểu thì làm sao thực hiện đúng yêu cầu “cấm lửa”? Điều này cho thấy ngôn ngữ không chỉ để trang trí mà phải phục vụ hành động, an toàn và hiệu quả.
- Tư duy cần cẩn trọng, sâu sắc, vì con người. Từng chi tiết nhỏ, từ cách dùng từ đến cách truyền đạt thông tin,đều được Bác xem xét cẩn trọng với mục tiêu cuối cùng là vì lợi ích và sự an toàn của nhân dân. Qua đó, ta học được tinh thần trách nhiệm và lòng yêu thương sâu sắc với con người của Bác.
- Tinh thần dân tộcvà giữgìn sựtrong sáng của tiếng Việt là một yếu tố quan trọng trong quá trình xâydựng, phát triển văn hóa Việt Nam. Bác Hồ rất quan tâm đến việc bảo vệ và phát huy tiếng Việt. Việc Bác khuyến khích dùng từ thuần Việt thay vì vay mượn quá nhiều từ nước ngoài thể hiện ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
=> Có thể kết luận rằng, ngôn ngữ là công cụ giao tiếp phải phù hợp với người nghe, giản dị, dễ hiểu và gần gũi với đời sống. Làm việc gì cũng phải nghĩ đến người dân, đến sự hiệu quả và an toàn. Đồng thời, ta cần có ý thức giữ gìn và phát huy tiếng Việt – một phần quan trọng của văn hóa dân tộc. Điều này được tôi vận dụng vào trong giảng dạy bộ môn Ngữ văn cho học sinh, giúp các em chú ý đến văn hóa giao tiếp, phù hợp với chuẩn mực, đạo đức, ứng xử văn minh tốt đẹp của một công dân Việt Nam.