Thành phố Hồ Chí Minh là thành phố lớn nhất, cũng là trung tâm kinh tế lớn nhất Việt Nam. Một thành phố năng động và hiện đại, nhưng còn lưu giữ được nhiều công trình kiến trúc xưa đầy giá trị.
Dinh Độc Lập - Một trong những công trình kiến trúc ở quận 1 là niềm tự hào của Sài Gòn
Công trường Quách Thị Trang trước chợ Bến Thành - Công trình kiến trúc ở quận 1
Thành phố Hồ Chí Minh là một đại đô thị, một thành phố đang phát triển với những công trình hiện đại, xen lẫn những kiến trúc cổ xưa, được khá nhiều du khách nước ngoài tìm đến.
Nhà hát thành phố
Nhà hát Thành phố, tên chính thức là Nhà hát Giao hưởng – Nhạc, Vũ kịch Thành phố Hồ Chí Minh, tọa lạc tại số 7 Công trường Lam Sơn, Phường Bến Nghé, Quận 1, với cổng chính nhìn ra đường Đồng Khởi, và có thể nhìn suốt ra đại lộ Lê Lợi.
Nhà hát thành phố - Công trình kiến trúc ở quận 1 chịu ảnh hưởng của nhà hát Petit Palais ở Paris được xây dựng cùng thời gian
Công trình này vốn được người Pháp xây dựng làm nhà hát, khởi công từ năm 1898 và khánh thành vào ngày 01/01/1900, với ý định làm nơi giải trí cho các nhân vật quan trọng của chính quyền thực dân với các gánh hát từ Pháp sang biểu diễn. Kiến trúc của tòa nhà chịu ảnh hưởng của nhà hát Petit Palais ở Paris được xây dựng cùng thời gian, bởi các mẫu trang trí, tượng, phù điêu mặt tiền đều do một họa sĩ bên Pháp thiết kế gửi sang.
Nhà hát được trang trí theo lối châu Âu
Trải qua thời gian và chiến tranh, Nhà hát Thành phố từng bị các chính quyền cũ sửa chữa, sử dụng với những mục đích khác hoặc bị hư hỏng ít nhiều do bom đạn. Sau năm 1975, nhà hát được sử dụng đúng với mục đích ban đầu là nơi tổ chức biểu diễn nghệ thuật, và dịp kỷ niệm 300 năm ngày thành lập Sài Gòn (1998), Nhà hát thành phố được tiến hành trùng tu, phục chế lại đúng với nguyên bản ban đầu.
Ủy ban Nhân dân Thành phố
Nằm khá gần với Nhà hát Thành phố, trụ sở UBND Thành phố tọa lạc tại số 86 đường Lê Thánh Tôn, Phường Bến Nghé, Q.1, có thể nhìn thẳng ra đường Nguyễn Huệ tới sông Sài Gòn. Đây cũng là một công trình kiến trúc cổ điển đặc sắc, xây dựng từ năm 1898 tới 1909. Năm 2020 công trình này được Bộ Văn hóa – Thể thao – Du lịch xếp hạng là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.
Trang trí những thiên thần và các con thú kiểu châu Âu
Công trình do kiến trúc sư người Pháp Fermand Garde thiết kế mô phỏng theo kiến trúc của Tòa Thị chính Paris, với một tháp cao ở chính giữa, hai tháp thấp hơn ở cạnh hai bên và dãy nhà thấp kéo dài về hai phía. Ở khu vực trung tâm mặt tiền tòa nhà được trang trí các phù điêu nữ thần, thiên thần cùng những con thú kiểu châu Âu, cùng các hoa văn cây lá cầu kỳ, tinh xảo.
Chợ Bến Thành
Chợ Bến Thành là ngôi chợ nổi tiếng có lẽ là nhất Thành phố Hồ Chí Minh, bởi mặt cổng phía Nam với tháp đồng hồ của nó đã trở thành biểu tượng của thành phố này.
Về cái tên “Bến Thành”, tương truyền ngôi chợ có từ rất sớm, trước thời kỳ người Pháp xuất hiện. Chợ nằm bên bờ rạch Bến Nghé gần tòa thành Gia Định cũ (tức thành Bát Quái, hay còn gọi là thành Quy; sau loạn Lê Văn Khôi, năm 1835 tòa thành Bát Quái bị triệt giải, và một tòa thành nhỏ hơn nhiều được dựng nên, gọi là thành Phụng). Ngay cạnh chợ là một bến thuyền để khách vãng lai và binh lính ra vào thành Gia Định, nên chợ được gọi theo tên bến, là Bến Thành.
Cổng phía Nam chợ Bến Thành - Một trong những công trình kiến trúc ở quận 1 vẫn giữ được kiến trúc cổ kính qua tháng năm
Sau một vài lần bị hỏa hoạn, cũng như do nhu cầu quy hoạch thành phố, năm 1912 người Pháp cho dời chợ đến một địa điểm mới – chính là vị trí ngôi chợ ngày nay đang tọa lạc – gần ga xe lửa đi Mỹ Tho. Khu vực ấy vốn là một khu vực sình lầy, phải lấp ao mà xây dựng. Ngôi chợ được xây từ năm 1912 đến cuối tháng 3/1914 thì đi vào hoạt động cho đến tận ngày nay – dù có trải qua một vài lần tu sửa lớn nhỏ.
Ngày nay, vị trí của chợ Bến Thành nằm ở trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh, ngôi chợ cổ kính hơn 100 tuổi nằm giữa 4 con đường: Lê Lợi, Phan Bội Châu, Lê Thánh Tôn, Phan Chu Trinh – Phường Bến Thành, Quận 1. Mặc dù đã trải qua một số lần tu sửa nhưng chợ Bến Thành ngày nay vẫn giữ được kiến trúc cổ kính được người Pháp thiết kế từ đầu thế kỷ XX với bộ giàn mái lợp ngói đỏ và các vòm cổng chính ở 4 mặt đường lớn kể trên.
Chợ Bến Thành có tổng diện tích khoảng 13.000 m2 với khoảng 1.500 sạp hàng – là ngôi chợ bán lẻ lớn nhất thành phố. Chợ gồm 4 cửa chính và 12 cửa phụ, chia ra nhiều khu vực bán những mặt hàng khác nhau:
Các cửa Bắc – Đông – Tây của chợ Bến Thành - Công trình kiến trúc ở quận 1 này là biểu tượng bất hủ của thành phố mang tên Bác
Cửa chính (không chính thức) là cửa Nam – ở mặt đường Lê Lợi – là cửa duy nhất có tháp đồng hồ, khu vực cửa này có nhiều sạp bán hàng vải và thực phẩm khô
Cửa Đông – ở mặt đường Phan Bội Châu – là khu vực có nhiều sạp bán bánh kẹo, mỹ phẩm.
Cửa Bắc – ở mặt đường Lê Thánh Tôn – là khu vực có nhiều sạp hàng trái cây và hoa tươi.
Cửa Tây – ở mặt đường Phan Chu Trinh – là khu vực nhiều sạp hàng bán đồ lưu niệm, thủ công mỹ nghệ và giày dép.
Đặc biệt các sạp hàng ăn trong chợ rất đa dạng các món ẩm thực Nam Bộ, và khi cuối ngày chợ đóng cửa, hoạt động của khu chợ vẫn tiếp tục diễn ra sôi nổi ở hai bên hông chợ (khu vực đường đường Phan Bội Châu và Phan Chu Trinh). Sắp tới, khi tuyến Metro Bến Thành – Suối Tiên đi vào hoạt động, chợ Bến Thành sẽ càng thêm đông vui tấp nập.
Khu vực Bến Nhà rRoofng, cột cờ Thủ Ngữ, cầu Mống
Ngã ba sông Sài Gòn và rạch Bến Nghé cũng là khu vực có những công trình cổ xưa nổi tiếng của thành phố, gồm: cầu Mống, bến Nhà Rồng, cột cờ Thủ Ngữ. Cả ba công trình này đều liên quan tới một hãng vận chuyển hàng hải của Pháp – Messageries Imperiales (năm 1871 đổi thành Messageries Maritimes – và đều do hãng này đầu tư xây dựng.
Nhà Rồng nơi ngã ba sông Sài Gòn – Bến Nghé, nay là Bảo tàng Hồ Chí Minh, chi nhánh Tp. Hồ Chí Minh
Bến Nhà Rồng – thực ra phải là “Nhà Rồng” – vốn là tòa nhà trụ sở của hãng vận tải biển tại Sài Gòn. Hãng này được chính quyền thực dân Pháp trao quyền xây dựng khu thương cảng Sài Gòn để làm đầu mối thông thương của Đông Dương với quốc tế. Hãng này đã khởi công xây dựng tòa nhà trụ sở bên hữu ngạn sông Sài Gòn, góc ngã ba với rạch Bến Nghé và ngày 04/03/1863, và hoàn thành sau 1 năm. Tên gọi Nhà Rồng được cho là bởi trên nóc tòa nhà có đắp cặp rồng lớn bằng đất nung tráng men. Chính nơi đây vào ngày 05/06/1911, Bác Hồ – khi đó là anh thanh niên 21 tuổi Nguyễn Tất Thành – đã xuống con tàu Amiral Latouche Tréville đi tìm đường cứu nước.
Cột cờ Thủ Ngữ ngay chân cầu Khánh Hội ở góc ngã ba sông
Cột cờ Thủ Ngữ nằm tại góc ngã ba sông Sài Gòn với rạch Bến Nghé, đối diện Bến Nhà Rồng qua rạch Bến Nghé. Công trình đầu tiên được hãng Messageries Imperiales xây dựng tháng 10/1865 để làm cột tín hiệu cho tàu bè ra vào khu thương cảng Sài Gòn trên nề cũ của dinh quan Thủ ngự (cũng gọi là Thủ ngữ) – chức quan trấn giữ đồn cảng của triều Nguyễn – nên sau này được gọi là cột cờ Thủ Ngữ. Từ một cột tín hiệu cho tàu bè ra vào cảng bằng gỗ ban đầu, sau nhiều giai đoạn lịch sử, được sửa chữa, thay cột, xây dựng thêm phần nhà bát giác dưới chân cột, mà cột cờ có kết cấu như hiện nay.
Cầu Mống được hãng Messageries Imperiales (lúc này đã đổi tên thành Messageries Maritimes) xây dựng trong thời gian 1893 – 1894, bắc qua rạch Bến Nghé, nối Quận 1 (đầu đường Pasteur) với Quận 4 (đầu đường Nguyễn Trường Tộ) hiện nay.
Cầu Mống bắc qua kênh Bến Nghé, ngay phía trên cửa hầm Thủ Thiêm
Cây cầu tuyệt đẹp với kết cấu vòm bằng thép, dài 128 mét, rộng 5,2 mét này là một trong số những cây cầu cổ xưa nhất ở Thành phố Hồ Chí Minh, ngày nay chỉ dành cho khách bộ hành, và là một điểm check-in được các bạn trẻ ưa thích.
Bưu Điện Thành phố
Bưu điện Thành phố Hồ Chí Minh – tên cũ là Bưu điện Sài Gòn – cũng là một trong số những công trình cổ nổi tiếng ở khu vực trung tâm thành phố. Cuối năm 1860, người Pháp đã xây dựng bưu điện Sài Gòn ngay sau khi chiếm được Gia Định không lâu, tới giữa tháng 1/1863 thì xây dựng xong và đi vào hoạt động, nhưng từ năm 1864 người dân mới được “phục vụ”, còn trước đó bưu điện chỉ phục vụ cho chính quyền đương thời.
Mặt tiền Bưu điện thành phố - Một trong những công trình kiến trúc ở quận 1 lưu giữ nét đẹp Sài Gòn xưa
Hơn 20 năm sau, vào năm 1886 tòa trụ sở bưu điện được xây dựng lại với quy mô to lớn, kiên cố hơn, do kiến trúc sư người Pháp nổi tiếng Gustave Eiffel thiết kế, công trình được khánh thành vào năm 1891, và tòa nhà trụ sở Bưu điện Sài Gòn đó tồn tại bền vững đến ngày nay – sau hơn 130 năm. Đất nước thống nhất, công trình trở thành Bưu điện Thành phố Hồ Chí Minh, tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp các dịch vụ bưu chính phục vụ nhân dân. Ngoài ra, với vẻ đẹp và giá trị lịch sử lâu đời của mình, Bưu điện thành phố còn là điểm đến rất thu hút với du khách gần xa đến thành phố mang tên Bác.
Chiếc đồng hồ lớn kiểu cổ điển lắp trên vòm cửa chính
Mặt trước tòa nhà được trang trí các ô tường chữ nhật giữa các ô cửa sổ. Giữa các ô tường tầng trên đắp tượng đầu người đội vòng nguyệt quế kiểu châu Âu, còn giữa các ô tường ở tầng dưới đều gắn các bảng chữ nhật ghi danh các nhà phát minh trong ngành điện và điện tín, được trang trí hoa văn xung quanh. Vòm cửa chính được gắn một chiếc đồng hồ lớn kiểu cổ điển với mặt tròn và các con số La Mã chỉ giờ.
Bên trong Bưu điện thành phố
Bên trong tòa nhà, gian ngoài rộng rãi với trần hình vòm bán cầu cao vút, gian phía trong chia hai bên cánh gà bố trí các quầy dịch vụ bưu chính, khu vực giữa mái vòm bán trụ chạy dài suốt chiều sâu tòa nhà. Khu vực này bố trí một quầy gỗ hình ô van, bán đồ lưu niệm cùng các vật phẩm ngành bưu điện, nửa sau là mấy dãy bàn gỗ để khách viết thư hoặc điền địa chỉ lên bì thư. Cuối gian phòng là bức ảnh Bác Hồ, trang trọng treo cao trên tường.
Với những nét đặc sắc về kiến trúc, Bưu điện Thành phố Hồ Chí Minh mới đây đã được tạp chí kiến trúc Architectural Digest (Mỹ) xếp vào hàng thứ 2 trong tổng số 11 bưu điện có kiến trúc đẹp nhất thế giới. Trước đó, năm 2019 Bưu điện Thành phố Hồ Chí Minh cũng lọt vào top 20 Bưu điện đẹp nhất thế giới, theo bình chọn của tạp chí Mỹ Insider.
Các phòng điện thoại ở gian ngoài
Trong cùng là dãy bàn ghế để khách ngồi viết thư hoặc điền địa chỉ trên phong bì
https://qhkt.hochiminhcity.gov.vn/kien-truc-canh-quan/nhung-cong-trinh-kien-truc-noi-tieng-sai-gon-466.html
Thu Hà